Abdest:
Abdest nedir? Kaç tane farzı var? Sünnetleri nelerdir? Abdestê bozan şeyler ve buna baĝlı olarak abdestle ilgili diĝer konular:
Abdest konusunda Yüce Allah şöyle buyuruyor:
Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi ve dirseklerinize kadar ellerinizi yıkayın, başlarınızı meshedip ve topuklara kadar ayaklarınızı da (yıkayın.) (1)Abdestin Farzları 6 tanedir:
1 - Niyet:
Ameller niyetlere göre deĝerlendirilir. Peygamberimiz buyurmuşturki Ameller niyetlere göredir. Kişiye ancak niyet ettiĝi vardır. (Buhari ve Muslim)
Niyet; lügatta kast etmek demektir. İstilahta ise; bir işin yapılması anında onu kalbinden de geçirmek, yani kalp ile söylemektir. Niyet esasen kalp ile yapılır, ancak dil ile söylemek te sünnettir. Yüzü yıkamaya başlarken niyet edilir. Söz olarak; abdestsiz yapılması helal olmayan (namaz, tavaf gibi) bazı ibadetleri helal kılmaya niyet ettim, ya da abdestsizliĝi kaldırmaya/gidermeye niyet ettim demesi yeterlidir. Boy abdesti içın yapılan niyet abdest için de geçerlidir. Niyetin yeri yüzü yıkamaya başladıĝı andır.
2- Yüzü yıkamak:
Kuranda da zikredildiĝi gibi yüzün yıkanması abdestin farzlarındandır. Fakat yüzün hudu nedir? Yüzün hududu uzunluĝundan, alnın yukarısından yani saçın bittiĝi yerden başlar ve çenenin altına kadar devam eder. Genişliĝi ise iki kulak arasıdır. Kulaklar buna dahil deĝildir. Bu alan içindeki kıllar, kaşlar, sakal ve bıyıkta yıkanmalıdır. Çok sık olmayan sakalların altını yıkamakta farza girer. En güzeli insanın parmaklarıyla sakalını karıştırması, ovması böylece suyun sakalın altına girmesini ve altındaki deriyi de yıkamayı saĝlamaktır.
3- Elleri dirseklerle beraber yıkamak:
Dirseklerle beraber iki eli yıkamak ta abdestin farzlarındandır. Yani dirsekler dahil ta parmak uçlarına kadar yıkamak. Parmaklarda yüzük varsa yüzüĝün altına su girmelidir. Şafii mezhebinde yüzük dar bile olsa onu oynatmakla altına suyun girmesini saĝlamak gerekiyor.
4- Başın bir kısmını meshetmek:
Ayetten anlaşıldıĝına göre başın bir kısmını meshetmek farzdır. Ama bu kısmın ne kadar olacaĝı kesindeĝil. Onun için Hanefi Mezhebine göre dörtt biri denirken Şafiiye göre bir parmak kadar da mesih edilse farz yerine gelmiş olur. Peygamberin hadisinden de anlaşılıyorki başı tümünü meshetmek farz deĝil. Şube oĝlu Muĝire diyorki: Peygamber abdest aldı ve nasiyesini (başın üst kısmı) ve sarıĝını meshetti. (3)
Bu hadis başın meshinde başın bir kısmının terkedilmesinin caiz olduĝunu göstermektedir. Eĝer başın hepsini meshetmek fatrz olsaydı Peygamberimiz hepsini meshederdi.
İnsan başını meshetmezde yıkarsa, mesih yerine gelmiş olur. Örneĝin gusul abdesti alırken ayrıca başın meshi gerekmiyor.
5- İki ayaĝın topuklarla beraber yıkanması:
Abdestin beşinci farzı ayakları topuklarla beraber yıkamak. Yani topuklar da yıkanmalı, çünkü topluklar ayak kısmından sayılır. Şia ehline göre ayakların yıkanması farz deĝil, meshi farzdır. Ebu Hureyreden rivayet edilen bir Hadiste (4) deniyorki: Ebu Hureyre abdest aldı. Önce yüzünü yıkadı, sonra iki elini dirseklerle beraber yıkadı, sonra başını meshetti, sonra saĝ ayaĝını topuĝuyla, sonra da sol ayaĝını topuĝuyla beraber yıkadı. Sonra şöyle dedi. Ben Peygamberin bu şekilde abdest aldıĝını gördüm.
6- Tertib:
Tertib; sıraya koymak, yani uzuvları sıra ile yıkamak. Yukarda izah ettiĝimiz gibi önce niyet, sonra yüzü yıkamak, sonra elleri dirseklerle beraber yıkamak, sonra başı meshetmek, daha sonra da ayakları yıkamak. Zaten Kuran-i Kerim de bu şekilde sıralamış. Peygamberimiz de abdestte bu sıraya çok dikkat etmiştir. Bu yüzden Şafiiler diyorlarki eĝer tertib farz olmasaydı Peygamber bu kadar önemsemezdi.
Abdestin Sünnetleri:
1- Abdeste Besmele ile Başlamak:
Abdeste başlarken besmele (bismillahirrahmanirrahim) ile başlamak sünnettir. Rasûlullah (a.s.): "Allah'u Teâlâ'nın ismini zikretmeyen kimsenin abdesti yoktur." (Ebû Davud, Tahâre, 48; Tirmizî, Tahâre, 20; Ibn Mâce, Tahâre, 41) buyurarak bize besmelenin faziletini bildirmektedir. Besmeleyi abdeste başlarken okumak esastır.
2- Önce Bileklere Kadar Elleri Yıkamak:
Temizleme hususunda el bir araçtır. Dolayısıyla ilkin elleri temizlemek esastır. Eller temiz olacakki onunla vucudun diĝer organlarını yıkayabilesin. Rasûl-i Ekrem (a.s.): "Sizden birisi uykusundan uyandığı zaman, kat'iyyen elini yıkamadıkça su kabına daldırmasın. Çünkü o, eli nerede gecelemiştir bilemez" (Buhârî, Vudû', 26; Müslim, Tahâre, 87-88; Ebu Davud, Tahare, 49) buyurmuştur.
3- Misvak Kullanmak:
Dişleri fırçalamak sünnettir. Eĝer misvak ya da fırça bulunmazsa insan parmaklarıyla da dişlerini temizlemeli. Bu da misvak yerine geçer.
Peygamberimioz (a.s.): "Eğer ümmetime zorluk vereceğinden çekinmeseydim, her namazdan önce onlara misvak kullanmayı mutlaka emrederdim." (Müslim, Tahâre, 15; Ahmed Ibn Hanbel, II, 250, 400) buyurmaktadır.
4- Ağzı Yıkamak:
Peygamberimiz (a.s.) abdest alırken ağzını üç defa yıkadığı (mazmaza yaptığı) rivayet edilmektedir. Bunun sınırı, suyun ağzın tamamını kaplamasıdır. Ayrıca her seferinde suyu yenilemek de sünnettir.
5- Burnu Yıkamak :
Yine Hz. Peygamber (a.s.)`ın abdest alırken burnuna da üç defa su çektiği bilinmektedir. Burna su çekerek sol eli ile suyu dışarıya verip yeniden su çekerek burnu sol el ile temizlemek sünnettir.
6- Gür sakalı Sakalı Ovmak:
Abdest alırken sakalı bulunanların sakallarını, parmaklarını sakalın içine sokarak alt taraftan üst tarafa doğru hareket ettirmesi hilâllemek olarak tanımlanmaktadır. Rasûlullah (s.a.s.): "Müşriklere muhâlefet edin, bıyıkları kısaltın, sakalı uzatın." (Müslim, Tahâre, 56; Ebû Davud, Tahâre, 29; Tirmîzî, Edeb, 14; Nesâi, Zinet, 1, 56) buyurarak mü'minler için sakalın gerekçe ve önemini belirtmiş olmaktadır. Dolayısıyla mü'minler sakallarını sünnete göre uzatmak ve sakal bırakmak konusunda duyarlı olmak zorundadırlar.
7- Başın Tamamını Bir Defada Meshetmek:
Abdest alan bir kimse, iki avucunu ve parmaklarını başının ön kısmından başlayarak arka kısmına kadar, başın tamamını kaplayacak bir şekilde arkaya doğru çekerek mesheder. Bu sünnettir. Başın tamamını devamlı olarak meshetmek ve özürsüz bir şekilde terk etmek günah olur.
8- Parmakların Arasını Yıkamak:
"Parmaklarınızın arasını hilâlleyiniz ki onların arasına Cehennem ateşi girmesin ve onları hilâllemesin" (Ebu Davud, Tahâre 56, 59; Tirmizî, Tahâre, 30; Savm 68; Nesâî, Tahâre 91) buyuran Hz. Peygamber (s.a.s.)'in bu buyruklarıyla belirtilen işi yapmak sünnet olmaktadır. Bu aynı zamanda, farz olan yıkamanın da kâmil anlamda gerçekleşmesini sağlar.
9- Kulakların Meshedilmesi:
Baş meshedilirken kulakların da aynı şekilde ayrı bir su ile meshedilmesini sünnettir.
10- Yıkanması Gereken Uzuvları Üçer Defa Yıkamak veya meshetmek:
Yıkanması farz olan yüz, eller ve ayaklar gibi organlarımızı üçer kere yıkamak sünnettir. Bu organlarımızdan her birini yıkamaya başlayınca ilk yıkama farzdır. En sağlam ve geçerli görüşe göre ikinci yıkama ise sünnettir. Abdest alırken, yıkanmakta olan organa su ulaşır ve ondan damla damla dökülüp akarsa, yıkamanın tamam olduğu tam anlamıyla anlaşılır.
11- Abdest Almaya Sağ Taraftan Başlamak:
"Şüphesiz ki Allah'u Teâlâ, her şeye sağdan başlanmasını sever. Hattâ ayakkabılar giyilirken ve çıkarılırken dahi" (Buhârî, Vudû', 31) buyuran Hz. Peygamber (s.a.s.)'in bu uyarısına göre de abdeste sağdan başlamak sünnettir. Önce saĝ el sonra sol el, önce saĝ ayak sonra sol ayak.
12-Azaları ovarak yıkamak:
Abdullah b. Zeydden rivate edildiĝine göre Peygamberimiz abdest alırken azalarını ovarak yıkardı.
13- Muwalat:
Azaları peşpeşe yıkamak, yani bir uzuv kurumadan diĝerini yıkamak. Öyle ki ılıman bir havada ilk yıkanan organ, abdest tamamlanmadan kurumamalıdır. Örneĝin bazıları abdest alkır ama ayak yıkamayı çok sonarya bırakir bu uygun deĝildir.
14- Gurret ve tacili uzatmak.
Yani yüzü yıkarken ta başın önünden başlamak buna gurret denir. El ve ayakları yıkarken de daha yukarılara kadar uzatmak. Buna da tacil denir.
Konu Şafiî Mezhebine göre izah edilmiştir.
M.Nureddin Yekta
29.03.2007
------------------------- ---------------------------
1) Maîde/6
2) Buxarî/1, Muslim/190
3) Muslim/274
4) Muslim/246
|
